VERSLAG Missing Voices @ De Regentes 26-04-2009

Een bewolkte zondagmiddag in Den Haag. De regen dreigt in de lucht als ik Theater De Regentes binnen loop. Later op de dag zullen zes moslima’s van diverse pluimage gaan optreden voor een ladies only publiek. Hun namen: Teema, Sarah Sayeed, Mizgin & Shohreh, Simona Abdallah en Bad Brya. Wat maakt deze zes vrouwen zo bijzonder? Geen van hen klinkt hetzelfde; noch zien ze er hetzelfde uit. Ze hebben ieder hun roots in diverse windstreken, maar wonen en werken in Groot Brittannië, Denemarken of Nederland. Ze verschillen qua leeftijd en levensverhaal. Dit hebben ze gemeen: ze zijn moslima, én muzikale performers en plein publique. En die combinatie is een ongewoon unicum.

Bij De Regentes druppelen de geïnteresseerde meiden en vrouwen van diverse achtergronden langzaam binnen. Ik zie vrouwen mét en zonder hoofddoek, in wijdvallende kleding, of strak gekleed volgens de laatste mode. Het is een bont en vrolijk gezelschap.

De 28-jarige Fatima Ben Hamou, ook wel bekend als Pheebz, opent die middag de reeks optredens als host van het programma. Iets waar ze ervaring mee heeft. Eerder stond ze als host in Paradiso, en was ze actief bij “Hafla Anissa” events. Pheebz is een speelse maar charmante verschijning op haar zwarte sneakers met rode veters, in een zwarte dansbroek en een zwarte, ruimvallende oranje-rood geborduurde tuniek. Een daadkrachtige tante is ze ook: eind 2007 richtte zij met een aantal andere creatieve ‘hangjongeren’ het collectief NDSM Underseas op, dat sindsdien een kunstzinnig en muzikaal platform biedt aan talentvolle jongeren op de NDSM-werf in Amsterdam Noord. Sinds kort is Fatima verbonden aan het Amsterdamse SJA Meidenplaza, de meidenafdeling van het Stedelijk Jongerenwerk Amsterdam. Ze staat daar ook bekend om haar danskwaliteiten, door de masterclasses breakdance die ze daar geeft. Fatima is namelijk een zogenaamde breaker.

Als eerste laat Fatima het publiek kennismaken met twee van de drie drijvende krachten achter “Missing voices – Muslim Women Music Makers” –want dat is de volledige naam van het project waarbinnen eerdergenoemde artiesten zich op het podium presenteren.

Het initiatief komt van de van oorsprong Pakistaanse Naz Koser uit Birmingham, een Engelse bevlogen spirituele moslima uit de punk scene. Je zou niet direct denken dat daar een moslima op het toneel verschijnt: Naz heeft namelijk piercings in haar gezicht en duidelijk zichtbare tattoos met een religieuze en spirituele betekenis op haar blote onderarmen. Ze ziet er fleurig uit, in haar knielange rode tuniek en donkere spijkerbroek, waar hippe sneakers onder uit komen. Warme, stralende ogen kijken vanonder een nonchalant gedragen hoofddoek enthousiast de zaal in. Ze noemt zichzelf een trouble maker -maar dan wel eentje met een groot hart voor haar medemens. Uit onvrede met het idee dat moslima’s hun muzikale talent niet op het podium aan een gemengd publiek zouden mogen presenteren, richtte zij in 2004 het succesvolle Ulfah Arts op, waarbij Ulfah staat voor “Universal Love For All Humans”. Een tak van deze organisatie richt zich op baanbrekende activiteiten voor en door moslimvrouwen, om de vrouwelijke muzikale beleving centraal te stellen. Naz wil hiermee aandacht vragen voor het ongekende muzikale talent van vele moslima’s; een podium creëeren waarop dit op geheel eigen wijze getoond kan worden, en het begrip en respect voor het talent van deze meiden en vrouwen in moslimkringen hiermee in positieve zin beïnvloeden. En dat is een hele uitdaging.

Publiekelijk zingen of muziek maken is voor moslima’s in de ogen van sommige moslimgeleerden namelijk not done, en eigenlijk haram, verboden. Dat heeft alles te maken met heersende opvattingen wat betreft de religieuze en culturele perceptie van de rol en plaats van de vrouw in de samenleving. Volgens sommige islamitische geleerden blijkt uit de Koran, de sunna (de gewoonten en gedragingen van de profeet Mohammed), en de ahadith (overleveringen) dat vrouwen hun stem niet onnodig publiekelijk mogen laten horen. Ze mogen zichzelf ook niet in de volle aandacht van onbekende anderen stellen door hun gedrag. Dit zou namelijk de aandacht afleiden van het hogere, en het zou mannen verleiden om oneerbaar naar de vrouw in kwestie te kijken. De vrouw die zich toch zo gedraagt wordt vaak door dergelijke geleerden afgeschilderd als hoerig en losbandig. De Britse Naz heeft daar echter hele andere opvattingen over -en daarin staat ze niet alleen.

Naz trof gelijkgestemde zielen tijdens de World Music Expo (WOMEX) 2007, in het Spaanse Sevilla. Haar ontmoeting met de Deense, tot de islam bekeerde Fatima Zahrab (Global World Music Venue) en de Nederlandse Wijnand Hollander (Marmoucha) zou leiden tot de oprichting van het MWMM project. Met een bijzonder succesvolle internationale samenwerking tot gevolg: dit jaar vond op Internationale Vrouwendag, 3 maart, in het Deense Kopenhagen het eerste “Missing Voices” concert plaats onder de supervisie van Fatima Zahrab. Nederland is het tweede land dat wordt aangedaan; en in mei zal Engeland volgen.

Fatima Zahrab is al zo’n 15 jaar zeer actief binnen de wereldmuziek. Zo’n 10 jaar geleden bekeerde ze zich tot de islam. Ze straalt kalme kracht uit in haar zwarte jalabiyya, als ze naast Pheebz en Naz op het podium komt staan om haar verhaal te doen. Ze valt op naast hen, met haar witte hoofddoek –maar ook zij draagt sneakers, stoere zwarte. Deze Fatima is sowieso een opmerkelijke vrouw: ze is ze wellicht de enige moslima die mét hoofddoek en al af en toe als uitsmijter werkt. Ze heeft zich ten doel gesteld om waar zij ook maar komt het plakkerige imago van de moslimvrouw als zielige, onderdrukte huisvrouw te transformeren tot het tegenovergestelde. Female empowerment en musical expression zijn daarbij haar sleutelwoorden. Fatima zet zich met tomeloze energie in om het muzikale talent van moslimvrouwen te ontdekken, in de spotlights te zetten, en hen te introduceren bij het grote publiek.

En dan is het tijd voor muziek! Maar wat nu, zien we daar een man het podium oplopen? Het is DJ Badashi, aka Benjamin Hamid. Haar in een knot, bril op zijn neus; hij ziet er hip uit, in zijn bruine overhemd. Ondanks het ladies only karakter van de middag is zijn aanwezigheid vandaag gewenst: hij staat namelijk tijdens de optredens van een aantal dames achter de draaitafel. En ach; bovenin de zaal blijken nog twee heren van het geluid te zitten. En wie zou toch die witharige man zijn die daar vooraan al foto’s neemt?

Een applaus klinkt als vervolgens na DJ Badashi de Nederlandse zangeres Teema uit de coulissen komt. Zwarte cowboylaarzen, strakke lichte spijkerbroek, olijfgroen shirtje met Las Vegas in glinsterende letters, en een zwart-wit gestreept vestje met halve mouwen: hier zingt wellicht een nieuwe diva van de Arabische pop. Ergens doet haar stem me denken aan die van Hind. Teema’s stijl wordt wel omschreven als een mengeling van jazz, pop, dance en Arabische moderne en klassieke muziek. Dat is echter pas sinds de laatste jaren. Van jongs af aan was Teema al met muziek bezig, maar met haar Marokkaanse achtergrond heeft ze in haar tienerjaren niet direct voor de hand liggende muzikale wegen verkend: ze was actief in het Gospel World Choir, en trad her en der op met de R&B band Damez. Toch besloot Teema om de Arabische muziek weer te omarmen. Dat was een goede keuze, want inmiddels is haar ster rijzende, en wordt haar laatste single “Tiggy tiggy” op de populaire muziekzenders van Egypte, Noord-Afrika en het Midden-Oosten getoond; Zoom Mazzika en MTV Arabia. De dames in de zaal komen pas los bij dat nummer, het derde en laatste nummer dat Teema zingt. Later ontdek ik dat host Pheebz met een aantal andere breakers uit de Amsterdamse breakdanceformatie Soul Warriors Crew in Teema’s officiële videoclip van dat nummer figureert.

De tweede zangeres is de Engelse zangeres, producer en MC Sarah Sayeed uit London. DJ Badashi maakt zich alvast op om voor haar te draaien. Zo klein en tenger als ze eruit ziet wanneer ze opkomt, zo verrast ben ik als ze begint te zingen en te rappen –want wat transformatie vindt er daar op dat podium plaats! Sarah loopt heen en weer tussen twee microfoons, om te rappen in de ene, en te zingen in de andere. Ze ziet er lief uit, in mijn ogen; spijkerbroek, witte sneakers, en een zwart shirtje met daarover een zwart transparant Indiaas vestje. De neuspiercing die ik opmerk versterkt het Indiase beeld. Maar haar paardestaart zwiept heen en weer met haar hoofdbewegingen, en haar ogen flitsen als ze zingt over de staat waar de wereld zich volgens haar in bevindt. Desondanks gaat het niet alleen maar over politiek; ze heeft het ook over spiritualiteit, medemenselijkheid, en herwaardering van het vrouwelijke. Haar teksten liggen goed in het gehoor, en zijn afwisselend scherp, confronterend en fel. Toch is haar stem als ze zingt ook beheerst, zacht en mooi; een apart contrast. Sarah heeft Indiaas-Bengaalse wortels, die ze af en toe laat terugkomen in haar muziek in de vorm van zang, samples en ritmes. Verder hoor je jazzy invloeden en vette hip hop beats. Meer daarvan zullen we kunnen horen op haar album “Black IS” dat uitkomt in september, en waarvan de titeltrack al veel lovende recensies heeft ontvangen. Ondertussen toert ze met Swati Natekar, die toonaangevend is op het gebied van klassieke Indiase muziek en zang, omdat ze heeft meegewerkt aan diens album “Destiny Chakra”.

Het publiek krijgt hele andere muzikale koek bij het derde optreden: het duo Mizgin en Shohreh. DJ Badashi verlaat het podium, en ik ben verbaasd als ik een prachtige vrouw vanuit de coulissen zie komen –in een rolstoel. Dat had ik niet gezien op de promotiefoto’s! Rolstoel of niet, Mizgin is een prachtige vrouw met fijne trekken en een sterke heldere stem. Ze is ongelooflijk vaardig op de saz, en ze schittert in haar mooie zwarte jurk met oranje en groene applicaties. Op de website van Missing Voices lees ik later dat Mizgin werd geboren in een bergdorpje in Turks-Koerdisch gebied. Ze was 2 jaar oud toen haar benen gedeeltelijk verlamd raakten door polio; hierdoor groeide ze geïsoleerd op, en ze kon niet naar school. Om de tijd door te brengen leerde Mizgin zichzelf zingen en de typisch Turkse saz, een snaarinstrument, te bespelen. Op haar 18e vertrok ze naar Istanbul, en spoedig daarna naar Denemarken. In 2007 werd Mizgin verkozen tot Deense vluchtelingartiest van het jaar.

Collega Shohreh komt uit Iran. Shohreh is een veelzijdige, spirituele vrouw. Ze gaf schilderles in Teheran, en volgde opleidingen tot grafisch- en industrieel ontwerper. In Denemarken is ze actief als multimedia designer en kunstenares. Shohreh bespeelt de daff, een grote scheldrum met ringetjes aan de binnenlijst, en danst daarbij op haar gevoel. Ze schrijft ook dromerige elektronische muziek. De combinatie van die drie dingen noemt ze Innin, en daarmee treed ze ook als zelfstandig performer op. Mizgin en Shohreh leerden elkaar in 2003 kennen met Nowruz, het Perzische Nieuwjaar, toen ze allebei in een restaurant zouden optreden. Ze besloten samen wat te proberen, en dat sloeg aan. Ze treden in Denemarken vaak op met een aantal muzikanten; tijdens deze toer zijn ze echter met z’n tweeën.

Als Mizigin begint met spelen en zingen, danst Shohreh met een witte sjaal het podium op. Ze ziet er mooi uit. Haar haar is opgestoken met twee roze rozen en één rode, haar ogen en wenkbrauwen zijn versierd met witte krullende lijnen, en ze heeft een witte dansoutfit aan bestaande uit een bovenstuk en een dansbroek, met over haar broek een zwierige wit met lichtblauwe rok van stroken. Als Mizgin feller speelt en haar zang in intensiteit toeneemt, gaat Shohreh zitten en pakt ze haar daff.

Diverse Turkse meiden achter mij beginnen mee te deinen en mee te zingen bij een bekend lied; en tot groot genoegen van Mizgin, Shohreh en de andere dames in de zaal komen ze met wat gegiechel naar het podium, om op traditionele Turkse manier in een rij met de handen ineen naast elkaar te dansen. Als Mizgin en Shohreh na een luid applaus en veel blij gejoel het podium willen verlaten om de pauze in te luiden, weet Pheebz hen nog een gewaardeerde toegift te ontlokken.

Na de pauze is het de beurt aan de Palestijnse Simona Abdallah, die in 1979 werd geboren in Duitsland, maar in 1986 met haar familie in Denemarken terecht kwam. In het dagelijks leven werkt ze als psychologische coach. Simona besloot op haar 15^e zichzelf te leren om de darbuka en andere Arabische percussie-instrumenten te bespelen. Percussie-instrumenten worden in de Arabische wereld meestal gezien als mannelijk, en worden daarom doorgaans alleen door mannen bespeeld. Simone, als professioneel percussioniste, is hierop een bijzondere uitzondering. Haar droom: een album uitbrengen dat een mix is van Westerse en Arabische muziek, met invloeden uit rock en house.

Ze is een prachtige jonge vrouw. Op het podium lijkt ze even frèle, maar ze begint te stralen als de muziek start. Ze zit op een stoel, gekleed in een spijkerbroek, witte blouse en zwart gilet. Een enorme bos krullen danst om haar heen, en haar voeten in zwarte laarzen tappen mee op de grond in het ritme dat ze speelt. Haar grote ogen haken zich in die van het publiek, en het lijkt wel alsof ze dat doet als uitnodiging om toch vooral te komen dansen op haar soms traag plagende, dan weer opzwepende ritmes. Ze speelt haar eigen spel op diverse nummers, variërend van Egyptische buikdansmuziek tot Arabische house en dance. Achter me hoor ik gelach, gejoel, en protesterende opmerkingen. Dezelfde Turkse dames die eerder bij Mizgin en Shohreh een dansje waagden, durven nu kennelijk toch niet te gaan dansen. Ik kijk om, en zie veel meiden en vrouwen heen en weer wiegen met verlangende blik; maar niemand komt naar voren om te dansen. Dan schud ikzelf de schroom van me af, knoop mijn sjaal om mijn heupen, en probeer me te herinneren hoe ook al weer mijn heupen en schouders vrij spel te geven om te bewegen op deze heerlijke muziek. Het werkt, want ineens bevolkt een vijfde van de zaal het podium. Simona kijkt blij, en trommelt met verve verder. 

Hekkensluitster is de Amsterdamse Maryam Merabet, alias de van oorsprong Marokkaanse MC Bad Brya. Vorig jaar bracht ze haar eerste album uit, “Voicemail”, dat goed ontvangen werd. DJ Badisha ontfermt zich nu voor de gelegenheid over haar tracks. Bad Brya’s promotiefoto op de kleurig vormgegeven flyers van “Missing Voices – MWMM” viel me het meest op. Brede gouden ring met haar eigen naam erop om meerdere vingers; gouden tand, uitdagende pose. Ik wist niet goed wat van haar te verwachten, en ik ben helemaal geen liefhebber van rap en hiphop: veel te agressief, naar mijn smaak. Maar de performance van Sarah Sayeed bekoorde me zeer voor de pauze, en ik merk dat ik toch uitkijk naar die van Bad Brya. Zodra ze uit de coulissen komt valt me direct op dat zij, net als veel van de artiesten vandaag, klein is van postuur, maar een ware transformatie ondergaat op het podium. Ik vind het fantastisch om te zien wat een pit er van die kleine jonge vrouw uit gaat. Ze heeft een knalrode sweater aan, met een afbeelding van Micky Mouse die z’n ogen dicht heeft; een groene geruite knielange shorts, en vette sneakers. Een groene sjaal zit als een bandana om haar hoofd; haar haar dubbelgevouwen in een paardestaart. Ik zie haar gouden tand blinken als ze lacht, net als de piercing in haar neus. Zo hip hop als ze eruit ziet, en zo ruig als de eerste songs klinken; ik sta versteld over de inhoud van haar woorden. Net als bij Sarah Sayeed hoor ik maatschappijkritische geluiden, kreten om zingeving en universeel respect, en liefde voor de medemens. Ik geniet; en met mij de zaal. Twee volle moslimmeiden met hoofddoek staan heftig mee te hip hoppen aan de zijkant van het podium, en ineens is daar Pheebz, die onverwacht midden op het podium een staaltje breakdance weggeeft waar iedereen helemaal van uit haar dak gaat. Gefluit en jubelende zaghruta’s zijn niet van de lucht. Zal ik je eens wat zeggen? Bad Brya is good.

Daniëlle Dürst Britt, 26-04-2009.

Met dank aan Theater De Regentes, en alle hierboven genoemde personen!

Meer weten over de genoemde artiesten?

Sarah Sayeed:http://www.myspace.com/sarahsayeed

Simona: http://www.myspacecom/oriantaldrummer

Mizgin:       http://www.mizgin.dk

Shoreh:      http://www.myspace.com/innin121            

Teema:      http://myspace.com/teemamusic

Bad Brya:  http://www.myspace.com/badbrya

Meer weten over de genoemde projecten en organisaties?

Ulfah Arts:                 http://www.ulfaharts.co.uk

Missing Voices (UK):http://www.mwmm.co.uk

Missing Voices (DK):http://www.missingvoices.dk

Missing Voices (NL):http://www.missingvoices.nl

Marmoucha:              http://www.marmoucha.nl

SJA Meidenplaza:      http://www.sjameidenplaza.nl

NDSM Underseas:    http://www.stubnitz.com